پیوند و قلمه در انگور

دوست عزیزم حسن آقا مرقوم فرموده بودند که :

سوال مرا پاسخ نگفته بودی.من علاقمند بودم روش پیوند زدن را یاد بگیرم. من سه نهال فرانسوی دارم که از جنوب فرانسه با خودم به نروژ آورده‌ام، خوشبختانه که مسئولین نروژی فارسی بلد نیستند وگرنه می‌آمدند سراغم زیرا این کار ممنوع است.این سه نهال را می‌خواهم با نهال‌هایی که در نروژ می‌فروشند پیوند بزنم. انگور این نهال‌های فرانسوی از کیفت بالای برخوردارند، بهمین خاطر می‌خواستم از این نژاد تولید کنم. هرچه هم از آنها قلمه می‌زنم نهال‌های جدید انگور نمی‌دهند (عقیم هستند!) پنج تا هم درخت قلمه زده تولید خودم دارم ولی همگی عقیم هستند.نهال‌های فرانسوی من 5 ساله هستند. امسال دوتای آنها در مجموع 12 کیلو انگور دادند، یکی از آنها عقیم است. آنها را در یک گل خانه کاشته‌ام. سه تا هم نهال نروژی دارم که آنها 4 ساله هستند و محصول فراوان می‌دهند ولی کیفیت انگورشان خوب نیست. در مورد درجه حرارت و مدت آفتاب اطلاعات جالبی داده بودی. اینجا با اینکه درجه حرارت کم است ولی به علت طولانی بودن مدت روز در تابستان آفتاب به اندازه کافی به درخت‌ها می‌رسد. چله تابستان از ساعت 4 صبح آفتاب داریم تا ساعت ده و نیم شب.اولین جوانه‌های درختها امسال اول ماه مه (تقریبا 10 اردیبهشت) و اولین گلهای این درختان تقریبا یک ماه دیرتر نمایان می‌شوند. البته امسال یک مدت دو هفته‌ای هوا سرد شد بهمین خاطر رشد درختان در این مدت متوقف شد. یک ماه و نیم دیرتر هم انگورها شروع کردند به رنگ قرمز گرفتن.انگور امسال را هم پنج ماه بعد از شروع جوانه زدن چیدم، یعنی 14 سپتامبر.محصول هم بد نبود، حدود 25 بطری شراب هم ثمره امسال شد. مقداری غوره هم در مدت تابستان برای مصرف غذایی چید


پاسخ
دوست گرامی ، این مطلب را به عنوان تتمه مقاله قبلی در مورد روشهای پیوند زدن در اینجا می نویسم می کنم و امیدوارم که توانسته باشم چیزی که می خواهند را بیان کرده باشم . امیدوارم محصول شراب بیشتری امسال برداشت کنید .

ازدیاد انگور
متداول ترین روش ازدیاد مو روش غیر جنسی است که مهمترین آن عبارت است از قلمه زنی ، پیوند و خوابانیدن شاخه است .

ازدیاد مو به وسیله قلمه

رایج ترین طریقه جهت احداث تاکستان ها تکثیر به طریقه کاشت قلمه می باشد . به جز انواع معدودی ، بقیه انواع نو را می توان از طریق قلمه زدن به آسانی زیاد نمود . در ایران نیز جهت احداث تاکستان ها از روش کاشت قلمه استفاده می شود . لیکن در انتخاب قلمه و کاشت آن در خزانه ، اصول علمی و فنی کاملا رعایت نمی شود . و نهال های ریشه داری که به بازار عرضه می شوند از نظر نوع واریته ( رقم ) و سالم بودن و سایر شرایط چندان قابل اطمینان نمی باشد .

انتخاب پایه مادری

بوته های مادری باید قوی و سالم بوده و هنگام رسیدن میوه علامت گذاری شوند . باید دقت کنیم که پایه مادری عاری از افت و بیماری باشد .

خصوصیات و زمان تهیه قلمه

معمولا از شاخه های خشبی ( چوبی ) یک ساله تهیه می شود . قلمه هایی که بیش از اندازه کلفت باشند و همچنین قلمه های حاصل از شاخه های بیمار و آفت زده یا باریک و ضعیف ، شرایط مطلوب ریشه دار شدن را نخواهد داشت . فاصله بین گره های قلمه نیز باید متوسط باشد . در صورتی که فاصله گره ها ی قلمه نیز باید متوسط باشد . در صورتی که فاصله گره های قلمه کمتر از حد متوسط آن واریته باشد اکثرا نشان دهنده آلوده بودن بوته ها مو به بیماری یا آفت بوده و نمایان گر رشد طبیعی گیاه نمی باشد . و اگر فاصله بین گره ها بیتشر از حد متوسط باشد نشان دهنده رشد سریع شاخه و عدم تعادل وجود مواد غذایی کافی در گیاه می باشد .

مقطع قلمه باید گرد باشد و از کشت قلمه هایی که مقطع آنها پهن یا بیضی و یا گوشه دار است اجتناب نمود .

زمان تهیه قلمه :

بهترین زمان پس از ریزش برگها در پاییز یا قبل از شروع فعالیت حیاتی مو است . . در مناطق سردسیری که ممکن است سرما به شاخه یکساله خشبی آسیب برساند بهتر است در فصل پاییز انجام شود .

انواع قلمه مو :

قلمه مو را میتوان به اشکال زیر تهیه نمود :
الف ) قلمه ساده : طول قلمه 25 تا 40 سانتی متر بودده و قطر در انتهای بالایی به 8 تا 12 میلیمتر می رسد . ریشه زایی در این قلمه زیاد بوده و تا 70 درصد و بیشتر مثبت می باشد .
ب ) قلمه پاشنه دار : این نوع قلمه علاوه بر قسمتی از شاخه یک ساله خشبی ، همراه قسمت کوچکی نیز از شاخه 2 ساله از پایه مادری قطع می شود . این نوع قلمه به نام قلمه پاشنه دار معروف بوده و. در ایران برای احداث تاکستان ها از قلمه های طویل 75 تا 100 سانتی متری که اغلبا پاشنه دار هستند استفاده می شود .
قلمه ها مستقیما در محل اصلی کشت می شوند و آبیاری می شوند . معمولا هر دو سه قلمه را در گودال می کارند .

ج) قلمه جوانه :چنان که منبع تهیه قلمه کمیاب باشد به منظور صرفه جویی در قلمه و همچنین تهیه مقادیر بیشتری از یک تاکستان ، میتوان با بریدن یک شاخه به قطعات کوچکتر چندین قلمه از یک شاخه تهیه نمود . هر یک از قلمه باید حداقل دارای یک جوانه باشد . کاشت عمل آوردن این قلمه ها مانند قلمه های معمولی است .

تهیه و نگداری و حمل و نقل قلمه ها :
قلمه را معمولا هنگام هرس از ار قام مورد نظر انتخاب می کنند . و همان روز جمع آوری می کنند و به زیر زمین یا انبار حمل می کنند و طی حداکثر دو روز پس از حذف شاخه های فرعی و پیچک ها ، آن ها را به قطعات کوچکتری تقسیم می کنند و پس از تهیه قلمه ها آنها را در دسته های صد تایی یا دویست تایی به طوری که در یک جهت قرار گرفاع باشند دسته بندی می کنند . و در مکانی که دمای آن بین 3 الی 5 درجه سانتی گراد باشد زیر ماسه یا خاک اره مرطوب قرار می دهند تا نور به انها نرسد .

در اواخر زمستان و اوایل بهار برای کشت در خزانه یا محل اصلی حمل می نمایند . جهت نگهداری قلمه ها در هوای آزاد ، ابتدا گودال ها یی با عمق 1 تا یک و نیم متر ( بسته به سردی هوا ) حفر کرده و قلمه را طبقه طبقه همراه با ماسه مرطوب در گودال قرار می دهند و روی آن را با خاک می پوشانند . به طوری که به صورت پشته در آید .

استراتیفه کردن یا سرما دهی

این عمل باعث تسریع عمل ریشه دار شدن قلمه ها می شود . طریق عمل به این ترنیب است که درون جعبه های چوبی لایه ای به ضخامت 15 سانتی متر ماسه شسته شده ریخته و روی آن را با یک ردیف قلمه می پوشانند . آن گاه روی قلمه ها را با یک لایه ماسه دیگر می پوشانیم و این عمل را تا پر شدن جعبه انجام می دهیم و سپس انها را محل نسبتا سردی قرار می دهیم . سرما باعث کاهش هورمون آبسیزیک اسید که عامل خواب رفتگی گیاه است می شود و بر میزان هورمون جیبر لین که باعث بیداری گیاه می شود ، همچنین برای ریشه دار نمودن سریع قلمه ها قرار دادن آنها در آب جاری و ایجاد زخمهایی به وسیله انتهای قلمه و بالاخره استفاده از هومون استفاده می شود .
از مهمترین هورمون های گیاهی که در این قبیا مواقع کار برد دارد می توان به ایندول استیک اسید اشاره کرد

ازدیاد به وسیله پیوند

موارد استفاده از پیوند در انگور به شرح زیر است :

ــ استفاده از پیوند برای مقابله با شرایط نا مساعد خاک

ــ استفاده از پایه های مقاوم به آفان و بیماریها

ــ تبدیل رقم کاسته شده انگور به رقم دیگر

ــ اصلاح و جان کردن تاکستان های پیر و قدیمی

گفتنی است که پیوند مو تا زمان پیدایش آفت مهم مو که فیلوکسرا نام دارد کمتر مطرح بوده و در حال اضر نیز در کشور عزیزمان ایران که این آفت وجود ندارد پیوند مو کمتر متداول است .

آفت فیلوکسرا : این آفت یی از حشرات خطر ناکی است که به مو حمله می کند و بومی آمریکا می باشد . و از آنجا به اروپا سرایت کرده و خساراتن زیادی به موستان های اروپا وارد نموده است . خوشبختانه این آفت تا کنون جزو آفات قرنطینه ای ایران بوده و از وجود این آفت در کشور گزارشی بدست نرسیده است .


انواع مختلف پیوند

اجرای عملیات پیوند در مو به دو صورت انجام می شود :

یک ــ اجرای عملیات پیوند هنگامی که پایه ریشه دار بوده و در زمین اصلی واقع است بر روی پایه انجام می شود .

دو ــ اجرای عمل پیوند وقتی که پایه خارج از زمین قرار دارد که به اصطلاح به آن پیوند رو میزی می گویند .

در روش اول پیوندک بر روی پایه یک ساله و بیشتر که در محل اصلی مستقر می باشد انجام می شود . اجرای این روش تا حدی مشکل تر از عملیات پیوند زنی روی میز است ، زیرا فراهم نمودن شرایط لازم برای موفقیت کامل پیوند مانند دما ، درجه حرارت و رطوبت و غیره در محیط باز همه مقدور و موفقیت آمیز نبوده در صورتی که برای پیوند رو میزی عملیات پیوند در کارگاه انجام یمشود و بلافاصه پس از پایان پیوند زنی ، گیاهان را در خزانه یا نهالستان که برای این منظور آماده شده است می کارند . در بهار همان سال به محل اصلی منتقل می کنند .
در مورد جوش خوردن پایه و پیوندک ، ذکر این نکته ضروری است که بایستی لایه های زاینده یت بافت کامبیوم پایه و پیوندک با هم تماس کامل داشته باشند . این تماس باعث جوش خوردن قست پایه و پیوندک می شود .




انواع مختلف پیوند برای انگور


پیوند انگلیسی یا نیمانیم

ابزار لازم برای این پیوند بارت است از چاقوی پیوند که دارای تیغه ای صاف و راست و تیز و یک تیکه می باشد و در اجرای پیوند باید دقت کرد تا مقطع پایه و پیوندک کاملا صاف و بدون خراشیدگی و شکستگی بریده شود . زیرا زخم های ناشی از ابزار تیز و صاف زود تر التیام می یابد . گاهی به جای چاقوی پیوندی از دستگاه های مخصوص پیوند زنی استفاده می شود .( در عکس زیر تصویر بالایی نشان دهنده پیوند نیمانیم یا انگلیسی است )






آماده سازی پایه و پیوندک

برای انجام اینکار پایه از ارتفاع 25 الی 30 سانتی متر سطح خا قطع می کنند و تمام جوانه های پایه را می کنند تا از تولید اعضای جدید جلوگیری شود . بر روی شاخه هایی که به عنوان پیوندک تهیه شده اند ، نباید بیش از یک جوانه وجود داشته باشد . . پس از آماده سازی پایه و پیوندک که دارای قطری برابر می باشند . طوری می تراشند که یک سوم بالایی مقطع پایه و یک سوم زیرین کقطع پیوندک شکافی عمودی به اندازه 4 الی 6 ملیمتر در امتداد طول مقطع ایجاد کرده و با تیغه چاقو لبه های شکاف های یاد شده را کمی باز تر می کنند . به طور ی که که زبانه ها ی پیوندک و پایه بتوانند داخل یکدیگر شده و خود را نگه دارند .

پس از انجام این عمل ، پیوندک و پایه را طوری بر روی یکدیگر قرار می دهند که زبانه یکی از شکاف دیگری بشود و قسمت های مختلف بافت زاینده پایه و پیوندک کاملا بر هم منطبق شوند . آنگاه روی آن را با نخ باغبانی محکم می بندیم

پیوند شکافی یا اسکنه ای

این نوع پیوند برای پیوند کردن پایه های جوان بر روی پایه های پیر و مسن و نا مرغوب استفاده می شود . این پیوند باید در فصول مختلف رشد انگور انجام شود . برای تهیه پایه ابتدا خاک اطراف بوته تا نزدیک ریشه ( نه خود ریشه ) خالی کرده و آن گاه تنه را از 2 ال 3 سانتی متری سطح خاک با اره تیز ( تر بر ) قطع می کنند و محل بریدگی را با چاقوی تیز تمیز می کنند و به کمک چاقو شکافی به شکل مثلث در می آورند و چوب داخل را بر می دارند و سپس و سپس پیوندک را به صورت مثلتتهیه می کنند و در داخل شکاف قرار داده و اطراف آنرا با چسب باغبانی می پوشانند .
در موقع قرار دادن پیوندک روی پایه چون مقاطع این دو هم اندازه نیستند باید پیوندک را روی شکاف پایه طوری قرار داد که پیوندک حداقل در دو یا سه نقطه با بافت زینده پایه ( کابیوم ) در تماس باشند . همنگامی که قطر پایه زیاد باشد می توان از شکاف های ایجاد شده برروی پایه برای استقرار 2 الی 3 پیوندک استفاده نمود . اگر پیوندک ها گرفتند می توان در صورت لزوم یکی را نگه داشت و بقیه را قطع کرد .

از این قبیل پیوند ها می توان پیوند شکمی ، پیوند جانبی و پیوند اسکنه شانه دار را نام برد


شرایط لازم برای گرفتن قلمه های پیوند شده :
برای موفقیت در امر پیوند باید به نکات زیرتوجه کرد

یک ــ دما :

بافت های کامبیوم پایه و پیوندک وقتی خوب و فعال عمل می کند که در جه حرارت محیط بیش از 15 درجه سانتی گراد بوده و در شرایط اپتیمم مانند 20 تا 25 درجه سانتی گراد بهتر عمل می کنند . بافت های جوش دهنده پایه و پیوندک در دماهای پایین تر از 15 درجه فاقد هر گونه فعالیت می باشد .

دوم ــ تطابق جنسی پایه یا پیوندک : از شرایط مهم موفقیت در پیوند زنی یک جنس بودن پایه و پیوندک است . زیرا که پیوند بین دو خانواده مختلف به ندرت جوش خورده و نتیجه می دهد .

سوم ــ پایه و پیوندک هر چه جوانتر باشند درصد موفقیت بیشتر است : اگر پایه مسن باشد حتما باید پیوندک از شاخه های جوان یک ساله انتخاب شود .

چهارم ــ موفقیت در پیوند به کیفیت پیوند زنی و انتطباق لایه های زاینده پایه و پیوندک دما و تهویه و رطوبت محیط نیز بستگی کامل دارد .


در هنگام جوش خوردن چه اتفاقی می افتد :

برای اینکه دو گیاه مختلف پیوند شده بتوانند ادامه زندگی دهند محل پیوند آنها باید جوش بخورد و این عمل از طریق تولید بافت کالوس ( کالوسی ) بین دو لایه زاینده( کامبیوم) پایه و پیوندک صورت می گیرد .

ابتدا از بافت کالوس لایه زایده جدیدی تولید می شود که این لایه زاینده جدید تولید آوند های آبکش و چوبی جدید می کنند و رابطه محکمی بین پایه و پیوندک ایجاد می کنند .بنابراین از کارهای مهم در پیوند این است که لایه زاینده پایه و. پیوندک بر روی هم قرار گیرند تا بافتهای کالوسی آنها که ایجاد می شوند در هم رفته و یک اتصال دائمی ایجاد کنند .

علائم ناسازگاری :

در بسیاری از موارد ناسازگاری مانع جوش خوردن در محل پیوند می شود .

در برخی موارد پیوندک غیر عادی رشد می کند .

در برخی از موارد محل پیوند متورم می شود .

در برخی از موارد محل پیوند سست می شود و باعث شکسته شدن محا پیوند می شود .



در عکسهای زیر تعدادی از پیوند های مهم توسط تصویر آموزش داده شده که توجه شما عزیزان را به مشاهده آن جلب می کنم و امیدوارم که این مقاله که بسیار از سر عجله و شتاب نوشته شده نظر مساعد شما را جلب کرده باشد و توانسته باشد به سوالات شما در مورد پیوند و قلمه در انگور کمک کرده باشد .

انگور

سوالی از طرف یکی از دوستان عزیزم پرسیده شده بود در مورد پرورش انگور در کشور نروژ ، برای پاسخ به این سوال مقاله ای کوتاه در مورد انگور نوشته ام و البته باید یاد آوری کنم که این مقاله همه چیز هایی که باید برای پرورش انگور بدانیم نیست و تنها اطلاعاتی مختصر در مورد انگور است . امیدوارم علاوه بر سوال کننده ، دیگر دوستان و دانشجویانی که در مورد پرورش انگور نیاز به اطلاعاتی دارند از این مقاله استفاده کنند .

انگور از دیر باز در ایران پرورش داده می شده و مورد علاقه ایرانیان قدیم و جدید بوده است . مصرف انگور به صورت تازه خوری ، شیره ، کشمش و صد البته شراب ، ناشی از شرایط آب و هوای ایران که برای پرورش تاک مناسب است بوده است . همانطور که حافظ فرموده :
چه شود گر من و تو چند قدح باده خوریم

باده از خون َرزانست نه از خون شماست (رزان = درخت تاک )

بنا براین ایران یکی از سرزمین های اولیه کشت و پرورش انگور در جهان به شمار می آید و مردم آریا از دیر باز با روش های کشت و تولید انگور آشنا بوده اند . به همین دلیل امروزه در اکثر نقاط ایران از نواحی سرد سیر تا حواشی کویر و همچنین مناطق جنوب کشت انگور متداول است .
نسبت سطح زیر کشت انگور و میزان تولید انگور در ایران بسیار چشمگیر بوده و به صورتهای مختلف در بازار های داخلی و خارجی مصرف دارد و با سرمایه گذاری درست و برنامه ریزی هدفدار و بلند مدت می توان امید وار بود که روزی به عنوان یکی از اقلام اصلی صادرات غیر نفتی قرار بگیرد و باعث ایجاد اشتغال در صنایع تبدیلی مواد غذایی مربوط به این محصول از جمله کارخانه های کشمش سازی و شراب سازی و همچنین روغن دانه انگور که از لحاظ مواد غذایی و نداشتن مضرات روغن های سرخ کردنی قابل توجه است .
تا پیش از جنگ جهانی دوم ایران بزرگترین و مهمترین کشور تولید کننده کشمش و شیره انگور در جهان بوده و اغلب مقام اول یا دوم را به خود اختصاص می داده اما متاسفانه به دلیل توجه نکردن به مسائل باغداری ، از فناوری روز دور ماند و از کشور ترکیه هم عقب افتادیم . البتهد ترکیه برنامه ریزی خوبی برای کشاورزی خود داشته و به عنوان یکی از کشور های صادر کننده اکثر اقلام کشاورزی خود را به جهان معرفی کرده است . انگور و محصولات مرتبط با آن بعد از پسته و خرما می تواند در ردیف بزرگ ترین اقلام صادرات غیر نفتی قرار گیرد .

اطلاعاتی کلی در مورد درخت مو و موکاری :

انگور گیاه بومی مناطق نیمه گرمسیری بوده و ارقام و گونه های مختلف آن از مناطق سردسیر تا مناطق عتدل نیمه گرمسیری به عمل می آید . طی دوران رشد انگور بین 5 تا 6 ماه در سال بوده و در این مدت به نور کافی و گرمایی حدود 18 درجه سانتی گراد احتیاج دارد . طول فصل رشد انگور در حدود 157 تا 170 روز است . سرمای پایین تر از 20 درجه سانتی گراد زیر صفر و همچنین گرمای بالاتر از 42 درجه سانتی گرادبرای این گیاه مضر است . دمای مطلوب برای شد و نمو انگور بین حداقل 10 درجه تا 30 درجه سانتی گراد می باشد . علاوه بر این برای برطرف شدن خواب زمستانی به سرمای کمتر از 7 درجه سانتی گراد به مدت 2 الی 3 ماه نیازمند است .
تابش آفتاب و نور کافی ، عاملی موثر در ارتقای کیفی انگور می باشد . از جوانه زنی تا برداشت محصول مقدار این حرارت جمعا باید به 1000 درجه سانتی گراد برسد . منطقه کاشت انگور باید که یخبندانهای بهاره و یا سرماهای خیلی شدید زمستانه را نداشته باشد . همچنین سرمای زود رس پاییزه از رسیدن کامل شاخه های میوه دهنده جلوگیری می کند . بهترین مناطق کاشت انگور اراضی دامنه ای است زیرا در مناطق کوهستانی و مرتفع دارای محدودیت هایی همچون سرمای زمستانه و زود رس پاییزه و در مناطق پست و پایین دره ها سرمای دیر رس بهاره و احتمالا بالا بودن آب تحت الارض ، گیاه ما را در معرض آسیب قرار می دهد .

خاک :

مو دارای سیستم ریشه ای قوی و فعالی است و گیاهی من توقع و قانع است ولی خاکهای سبک و عمیق و قابل نفوذ را ترجیح می دهد . در ضمن درختان غیر پیوندی بهتر از انگور های پیوندی مقدار زیاد آهک را تحمل می کند . با اینکه تاک به به رشد در خاکهای دارای املاح مقاوم است اما کربنات های اسیدی و املاح سدیم برای این گیاه مضر است .
بهترین اسیدیته برای این گیاه هفت و شش دهم می باشد . *

آبیاری :
بوته مو با توجه به آب و هوا 1 الی 4 بار در سال باید که آبیاری شود . هر دفعه آبیاری باید به اندازه ای باشد که رطوبت خاک در عمق 1 تا 2 متر که محل انتشار ریشه است مرطوب شود .

مشخصات تعدادی از ارقام انگور های ایران

انگور ملکی : میان رس ، اندازه حبه درشت و به اندازه فندق و شکل حبه آن کروی است و رنگ آن سبز ، با پوستی نازک و گوشت نرم و آبدار و طعم شیرین . برای تازه خوری و تهیه شیره انگور( دوشاب) مناسب است. بیشتر در شهرستان ارومیه دیده می شود .

انگور قره شیره : اندازه حبه نسبتا درشت است و دانه دار و رنگ آن تیره ، پوست حبه ها ضخیم اما گوشتی شیرین دارد . خوشه انگور بسیار متراکم و فشرده است . انگوری دیر رس است که قابلیت نگهداری و حمل و نقل آن کم است ودر مقابل به سرما مقاوم است . بیشتر برای تهیه شیره استفاده میشود . در آذربایجان کاشت می شود .

انگور دست ارچین : حبه درشت به رنگ سبز کم رنگ و هسته دار است . دانه ها به شکل بیضی با خوشه هایی نسبتا بزرگ . مصرف تازه خور کمی دارد و بیشتر برای استفاده در زمستان و تهیه کشکش استفاده می شود . در مراغه به نام گرمیان شهرت دارد .

انگور داش قره : اندازه حبه به درشتی یک فندق ، هسته دار ، رنگ آن سیاه متمایل به بنفش و پوست حبه ضخیم است . گوشت کم آب و دارای طعم کس است و برای تولید شراب مناسب است . مصرف عمده در تولید کشمش و شیره است . قبلیت نگهداری و حمل و نقل متوسطی دارد .

انگور مایه مو : حبه آن گرد است ، هسته دار و سفید رنگ با گوشتی آبدار از نظر حمل و نقل جزو ارقام خوب و مناسب محسوب می شود . مورد مصرف آن بیشتر به صورت تازه خوری است و کشمش و شیره هم از ان تهیه می شود .

انگور گزندایی : اندازه حبه بسیار درشت ، به اندازه یک گوجه کوچک ، گرد هسته زیادی دارد . رنگ حبه سفید مایل به زرد و پوست ان ضخیم و ترد و شکننده است . خوشه آن غیر متراکم است مورد مصرف تازه خوری و شیره گرفتن دارد . این انگور از دسته انگور های کم محصول است . به علت عدم تراکم خوشه ها .

انگور خلیلی : اندازه حبه درشت ، هسته دار ، رنگ حبه سبز کم رنگ یا قرمز است پوست حبه نسبتا کلفت و گوشتی است . شیرین است و زود رس ترین انگور ازرومیه به شمار می رود .

انگور گندمه : اندازه حبه درشت ، هسته دار ، رنگ حبه قرمز تیره ، پوست کلفت و شیرین ، پس از رقم خلیلی به بازار میاید مورد مصرف معمولا به صورت تازه خوری است

انگور دیزماری : اندازه حبه متوسط ، بیضی کشیده شکل و هسته دار است . رنگش سفید مایل به سبز است و و طعمش شیرین ، خوشه غیر متراکم و قابلیت نگهداری بالایی دارد . اما محصول زیادی نمی دهد .

انگور یاقوتی : زود رس حبه های آن کوچک و به رنگ قرمز و قرمز تیره است ، بدون هسته ، خوشه کوچک و متراکم و قابل حمل و نقل است . مصرف ان تازه خوری است .

انگور اتابکی : اندازه حبه درشت ، شکل آن استوانه ای و رنگ آن زرد طلایی است . دارای پوست کلفت و گوشت سفید و محکم است بیشتر در منطقه فارس کشت می شود .

باید اضافه کنم که حدود 160 واریته انگور در ایران وجود دارد که ذکر تمامی آنها وقت گیر است و در مجال این مقاله نمی گنجد .

روش های فنی احداث تاکستانهای مدرن :

الف ) انتخاب زمین :
درخت مو سالیان زیادی سطح زمین را پوشانده بنا بریان انتخاب محل و مکان مناسب برای احداث تاکستان حایز کمال اهمیت و قابل توجه می باشد . در انتخاب زمین جهت احداث موستان ها دو حالت ممکن است پیش بیاید :
یک : انتخاب در چهارچوب یک منطقه که دارای تاکستان بوده و قبلا در آن موستان وجود داشته است .
دوم : انتخاب در چهار چوب منطقه ای که دارای موستان وجود نداشته و یا موکاری در ان صورت نگرفته است .

در مورد اول میتوان از تجربیات موکاران محلی استفاده نمود و آن را با علم روز توام کرد و برای انتخاب محل استفاده نمود ولی در مورد دوم کار سخت تری پیش رو خواهیم داشت و باید احداث تاکستان را موکول به مطالعه دقیق و سنجیدن تمام جوانب امر و شرایط محیط نمود . زمین انتخابی در هر دو صورت باید پاسخگوی نکات زیر باشد :

ــ رشد و نمو مو را تامین و پر باری ارقام انتخابی را تضمین نماید .

ــ امکان بهره گیری و کاربرد ماشین آلات کشاورزی را داشته باشد .

ــ امور نقشه کشی ، راه های دسترسی ، کانال های آبیاری و همچنین زهکشی و باد شکن در آن مقدور باشد .

ــ امکان دسترسی به مصالح ساختمانی مقدور باشد .

مهمترین عوامل موثر در انتخاب زمین مورد استفاده برای موکاری به خصوص در مناطقی کهسابقه موکاری وجود ندارد بارتند از :
1 ــ عوامل هواشناسی

2 ــ عوامل خاک شناسی

3 ــ عموامل اجتماعی و اقتصادی

عوامل هوا شناسی :
یک تاکستان هنگامی محصول خوبی به دست می دهد که عوامل اقلیمی منطقه یا ناحیه قبلا در آن بررسی و شناخته شده باشد .

الف ) حرارت :
با توجه به درجه بیولوژیکی مو ( صفر فیزیولوژیکی)که از 10 درجه سانتی گراد آغاز میشود . تعداد روزهای بدون یخبندان در فصل گرم نباید از 150 تا 160 روز کمتر باشد . در مناطقی که حداقل مطلق حرارت از 20 درجه پایین تر می رود احتمال سرما زدگی مو وجود دارد .
مجموع درجه حرارت فعال بیش ار 10 درجه سانتی گراد ئذ طول مدت رشد گیاه یکی از عوامل مهم دیگری است که در موفقیت انگور کاری موثر است . مجموع درجات حرارت لازم در ارقام مختلف به قرار زیر می باشد :

1 ــ برای انگور های پیشرس و خیلی پیش رس برابر با 850 الی 1000 درجه سانتی گراد

2 ــ برای انگور های نیمه پیش رس 1000 الی 1200 درجه سانتی گراد

3 ــ برای انگور های نیمه دیر رس برابر با 1200 الی 1400 درجه سانتی گراد

4 ــ برای انگور های دیر رس 1400 الی 1700 درجه سانتی گراد

5 ــ برای انگور های خیلی دیر رس برابر با 1700 الی 2000 درجه سانتی گراد می باشد .

در صورتی که کمبودی در این شاخص حرارتی ایجاد شود نه تنها رسیدن چوب و میوه سال تامین نمی شود بلکه به محصول سال بعد نیز خسارت وارد خواهد شد . انگور در مناطقی که متوسط حرارتی در فصل گرم کمتر از 16 درجه سانتی گراد باشد محصول مرغوبی به دست نخواهد داد . متوسط حرارت برای تولید انگور مرغوب 17 الی 18 درجه سانتی گراد است . بنابراین چون متوسط حرارت در ماه های گرم سال در مناطقی که مانند شمال شرقی و جنوب شرقی و مرکزی و غرب و شمال غرب کشور از 21 درجه سانتی گراد بیشتر است نتیجتا محصول مرغوبی تولید خواهد شد
تحقیقات مرکز مطالعات ارومیه نشان می دهد که مو در مناطقی خوب رشد می کند که جمع ساعات آفتابی آنها در سال از 2400 الی 2500 ساعت تجاوز نماید به گونه ای که 1400 تا 1500 ساعت ان مستقیما در دوره رشد و نمو به مصرف ثبات برسد .
بدیهی است که دامنه اکولوژیکی انگور به قدری وسیع است که حتی در شمالی ترین نقاط ایران جغرافیایی جهان که نور کم کم است می تواند به رشد خود ادامه دهد . ولی باید آگاه باشیم که حاصل دهی مو هنگکامی مطلوب و اقتصادی است که حداقل 300000 تا 600000 هزار واحد نوری ( لوکس ) در آن موجود باشد .

شرایط اقلیمی : قبل از انتخاب محل یک موستان باید شرایط آب و هوایی به شرح زیر تحت برسی قرار گیرد :
الف ــ یخبندان های دیر رس بهاره یا زود رس پاییزه

ب ــ عدم بارش تگرگ و تعداد ریزش در سال و در طول دوره رشد

ج ــ امواج هوای سرد

ه ) طول مدت خشکی و خشک سالی در دوره رشد گیاهی

ی ) حداقل سرمای زمستانه و حداکثر درجه حرارت تابستانه و سایر اطلاعات ضروری

یخبندان های بهاره و سرمای زود رس پاییزه ، طول زمان رشد گیاهی را کوتاه نموده و سبب خسارت ها و لطماتی به محصول می شود . همچنین امواج هوای سرد به هنگام شکوفایی گل و خشکی زیاد در مو کاری های دیم ، برودت شدید در زمستان و گرمای زیاد در تابستان ، جملگی از عوامل خسارت زا در یک موستان به شمار می روند . ضمنا محا انتخاب انتخاب محل موستان باید سعی نمود که ریزش تگرگ نداشته باشد و یا حداقل در هر 8 تا 10 سال یک مرتبه اتفاق بیفتد .

جمع بارندگی :

معیاری که عملا به مقیاس بسیار مسیع به هنگام انتخاب محل در مورد موکاری مورد استفاده قرار می گیرد ، جمع مقدار بارندگی در منطقه است . این معیار به دو صورت بر مبنای جمع بارانهای سال یا فقط برحسب مقدار ریزش باران در فصل رشد گیاه محاسبه می گردد .
البته باید بدانید که توفیق در امر موکاری ارباط چندانی با میزان بارش نزولات آسمانی ندارد بلکه پراکنش و رطوبت هوا و شدت ریزش در هر نوبت از عوامل موثر اقلیمی در توجیه انتخاب محل به شمار می رود . برحسب این معیار مقدار بارندگی سالانه مورد نیاز جهت اجرای طرح موکاری معادل 450 الی 500 میلی لیتر در متر مربع محاسبه شده به شرط آنکه 250 تا 300 میلی متر آن به هنگام دوره رشد گیاه انجام شود .


فصل کاشت :

کاشت درخت را می توان در دو فصل ینی پاییز و بهار انجام داد ، ولی در هر حال بایستی درخت کاری به هنگام استراحت گیاه انجام شود . مزیت کاشت پاییزه در مقایسه با درختکاری بهاره به شرح زیر می باشد :
ــ التیام زخمهای گیاه حاصل از اصلاح ریشه و ریشه بندی جدید قبل از شروع رشد گیاهی .
ــ چسبیدن کامل ریشه به ذرات خاک در زمین به علت رطوبت زمستانه
ــ شروع رشد گیاه همزمان با سایر تاک های قدیمی موجود در تاکستان .
ــ امکان تامین کارگر برای کاشت در فصل پاییر با قیمت مناسبتر .
باید بدانید که کشت را بعد از گاو رو شدن زمین و رفع یخبندان انجام دهید . بهترین نتیجه کاشت وقتی حاصل می شود که حرارت خاک در ناحیه مجاور ریشه ها یا قلمه معادل 6 تا 8 درجه سانتی گراد بالای صفر باشد .

روش کاشت :

ساده ترین روش کاشت مو که از زمان قدیم انجام می شده و هنوز نیز اغلب موکاران از این روش استفاده می کنند عبارت است از کاشت نهال مو در چاله هایی که از قبل به عمق 60 تا 80 سانتی متر آماده شده اند . در این سیستم چاله هایی گرد یا مربع در کنار میخکوبی های زمین حفر می کنند که عمق آنها 10 سانتی متر بیشتر از طول قلمه ها و قطرشان کمی بیشتر از 40 یا 50 سانتی متر خواهد بود .
نهال های اصلاح شده را طوری در چاله می کارند که ریشه ها روی خاک کله قندی کف چاله و ساقه به جدار سمت میخ قیم چسبیده باشد . پس از کاشت نهال ابتدا ثلث چاله را با خاک تازه و مرغوب که با 3 الی 4 کیلوگرم کود پوسیده مخلوط شده پر می کنیم و بعد حدود 10 تا 15 گرم کود شیمیایی کامل با خاک که کاملا با خاک مخلوط شده باشد به گدال می ریزند و همزمان با کاشت نهال ، آنرا کمی در چاله تکان می دهند تا خاک کاملا خلل و فرج ریشه ها را بپوشاند و بعد انقدر خاک تازه و مرغوب در گودال میریزیم چاله به شکل کله قند در بیاید ( چه تشبیه احمقانه ای بود ! )

بهتر است بلافاصله بعد از کاشت در هر چاله مقدار 8 تا 10 لیتر آب ریخته شود تا پس از فروکش شدن خاک ، مجددا چاله را با خاک پر می کنیم دوباره کله قند را میسازیم . پس از کاشت زمین را می کوبیم که ریشه و خاک به هم بچسبد .

عملیات نگهداری و مدیریت تاکستان:

خلاصه عملیات سال اول شامل سله شکنی و دفع علفهای هرز است تعداد این عملیات به نوع خاک بستگی دارد . معمولا 7 یا 8 وجین علف هرز در هر دوره مورد نیاز است . اما در مناطق خشک به جای سله شکنی سطح خاک را به کاه یا لایه ای از مواد چسبناک آلی به نام مالچ می پوشانند تا میزان تبخیر آب کاهش یابد و تحت کنترل در بیاید . البته دفع آفات نیز در صورت مشاهده ضروری است .
در ضمن قطع شاخه های نابجا نیز ضروری است .
در سال دوم همین عملیات را انجام میدهیم و علاوه بر آن هرس می کنیم و قیم بندی و سیم کشی را که از پاییز سال قبل آغاز شده ادامه می دهیم .
عملیات سال سوم در واقع همان عملیاتی است که در مورد یک تاکستان بارور به اجرا گذاشته می شود . تنها اختلاف در نحوه هرس و تربیت تاک ها خواهد بود .
ــ هرس تاک های پا کوتاه عبارت است تربیت آنها روی شاخه های ذخیره با 2 الی 3 جوانه .
ــ هرس تاکهای پا بلند نیز ادامه اسکلت بندی تاج درخت بر حسب قدرت پایه برای سال بعد می باشد .
در هرس پا کوتاه در سال سوم می توان 4 تا 6 تن محصول از هر هکتار برداشت کرد اما در هرس پایه بلند به منظور تقویت تاج و یا اندام هوایی مو باید از تشکیل انگور روی پایه ها در این سال نیز جلوگیری کرد.
اما مزایای تربیت مو به شیوه نیمه بلند و بلند نسبت به هرس کوتاه پایه :
ــ کاهش تعداد پایه یا نهال در واحد سطح ( یعنی تقلیل پنجاه درصدی تراکم )
ــ کاهش میزان هزینه های احداث ، اعم از خرید نهال و مخارج احداث .
ــ تقلیل هزینه های نگهداری و تسهیل عملیات مکانیزه در داخل باغ .
ــ تقلیل هزینه های سمپاشی و مصرف سم در واحد سطح که برای سلامت خاک نیز مهم است .
ــ وجود تنه و بازو در فرم های پا بلند باعث تغییر تناسب مقدار مواد غذایی ذخیره شده در شاخه های چوبی آنها شده ، در نتیجه میزان باردهی شاخه ها افزایش پیدا می کند .

در مورد درخت مو نکات قابل ذکر بسیار است و گمان می کنم که باید اصول کاشت و داشت و برداشت را در کتابی مفصل جمع آوری کرد اما برای دوستانی که مایل به دانستن بیشتر هستند کتب زیر را پیشنهاد می کنم :

انگور ــ نوشته عنایت تفضلی الله و جمشید حکمتی و پرویز فیروزه ــ انتشارات دانشگاه شیراز

بابایی اهری و هوشنگی ــ بیماریهای درختان میوه و انگور ــ انتشارات دانشگاه ارومیه

محمود درویشیان ــ بررسی تاکستانهای ایران در سه جلد ــ انتشارات سازمان ترویج کشاورزی

محمد جعفر ملکوتی ــ ضرورت مصرف بهینه کود برای افزایش عملکرد کیفی انگور ــ انتشارات موسسه تحقیقات آب و خاک .

محمد باقر صفایی ــ هرس تاک و سیستم های مختلف آن در ایران ــ انتشارات ترویج کشاورزی ایران

تراب امیر قاسمی ــ انگور ، کاشت ، داشت ، برداشت ، فراوری ــ نشر آیندگان


امیدوارم که بهره ای برده باشید . آماده شنیدن نظرات خوب شما هستم . -+